Η βιταμίνη D αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές βιταμίνες. Ανήκει στην κατηγορία των λιποδιαλυτών βιταμινών.
Παραδοσιακά γνωρίζουμε ότι αποτελεί αδιαμφισβήτητα το σημαντικότερο θρεπτικό συστατικό για τη ρύθμιση των επιπέδων ασβεστίου στο αίμα και την ανάπτυξη και διατήρηση της υγείας των οστών. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια έχει συγκεντρώσει τεράστιο ερευνητικό ενδιαφέρον, καθώς φαίνεται ότι ο φυσιολογικός της ρόλος εκτείνεται κατά πολύ πέραν της σκελετικής υγείας. Συμβάλλει, μεταξύ άλλων, στην ενίσχυση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος και την πρόληψη χρόνιων νοσημάτων, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο σακχαρώδης διαβήτης, διάφορες μορφές καρκίνου αλλά και ορισμένες αυτοάνοσες ασθένειες. Πιο συγκεκριμένα, τα ευρήματα των ερευνών έχουν δείξει ότι η έλλειψη βιταμίνης D συνδέεται με παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος (π.χ. οστεοπόρωση στους ενήλικες, ραχίτιδα στα παιδιά) και του καρδιαγγειακού συστήματος, καθώς και με εμφάνιση καρκίνου, άνοιας και αυτοάνοσων νοσημάτων (π.χ. σκλήρυνση κατά πλάκας). Φαίνεται λοιπόν ότι παίζει κομβικό ρόλο για τη διασφάλιση της υγείας του ανθρώπου.
Η σύνθεση βιταμίνης D στο ανθρώπινο δέρμα
Χαρακτηριστικό γνώρισμά της είναι ότι μπορεί να συντίθεται από το δέρμα κατά την έκθεση μας στην ηλιακή ακτινοβολία. Αναλυτικότερα, η επίδραση της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας στο δέρμα οδηγεί στη μετατροπή πρόδρομων μορίων της βιταμίνης D σε ενεργά μόρια, τα οποία στη συνέχεια υφίστανται περεταίρω μεταβολικές τροποποιήσεις στο ήπαρ και στους νεφρούς ώστε να μετατραπούν στη μεταβολικά ενεργή μορφή της βιταμίνης D (1,25-(OH)2D3). Τα επίπεδα της σύνθεσης της βιταμίνης D επηρεάζονται από μια ποικιλία παραγόντων όπως η εποχή του χρόνου, το χρώμα του δέρματος, το γεωγραφικό πλάτος, η χρήση αντηλιακού, ο ρουχισμός καθώς και η διάρκεια της ηλιακής έκθεσης. Η ηλικία είναι επίσης ένας παράγοντας που επηρεάζει τη σύνθεση της βιταμίνης D με αυτή να μειώνεται με το πέρασμα των χρόνων. Αξιοσημείωτο είναι ότι το καλοκαίρι άτομα με λευκές επιδερμίδες έχουν την ικανότητα να συνθέτουν επαρκή ποσότητα βιταμίνης D όταν εκτίθενται στον ήλιο, χωρίς τη χρήση αντηλιακού, καθημερινά για 10-15 λεπτά κατά τις μεσημεριανές ώρες. Βέβαια, η έκθεση στον ήλιο θα πρέπει να γίνετε με προσοχή λόγω των αναδυόμενων δεδομένων συσχέτισής της με τον καρκίνο του δέρματος.
Κίνδυνοι ανεπάρκειας
Ποικίλα ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι η ανεπάρκεια της βιταμίνης D αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Όσον αφορά τον ελληνικό πληθυσμό, δεδομένου ότι η Ελλάδα αποτελεί μια χώρα με αυξημένη ηλιοφάνεια, είναι δύσκολο να θεωρήσει κανείς ότι υπάρχει κίνδυνος έλλειψης, καθώς η έκθεσή στον ήλιο κατά τη διάρκεια της χρονιάς είναι φαινομενικά αρκετή. Εν τούτοις, πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι ο κίνδυνος ανεπάρκειας βιταμίνης D είναι ιδιαίτερα αυξημένος και στη χώρα μας, με τα ποσοστά ελλείψεων να είναι σημαντικά. Το γεγονός αυτό πιθανότατα οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως ο σύγχρονος τρόπος ζωής που έχει ως αποτέλεσμα ενήλικες και παιδιά να περνούν περισσότερο χρόνο σε κλειστούς χώρους, η αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο, η εκτεταμένη χρήση αντηλιακών προϊόντων λόγω του φόβου για αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του δέρματος, αλλά και η σημαντική αύξηση των ποσοστών παιδικής και ενήλικης παχυσαρκίας.
Ομάδες κινδύνου για ελλείψεις
Μια εύλογη ερώτηση που θα μπορούσε κανείς να θέσει είναι « κινδυνεύουν όλοι το ίδιο» ; Η απάντηση είναι πως όχι, αλλά υπάρχουν κάποιες ομάδες υψηλού κινδύνου που κινδυνεύουν περισσότερο.
Αυτές είναι :
– Βρέφη που τρέφονται με αποκλειστικό θηλασμό και δεν λαμβάνουν συμπλήρωμα βιταμίνης D, ιδιαίτερα εάν έχουν σκούρο δέρμα ή εκτίθενται ελάχιστα στο ήλιο : Το ανθρώπινο γάλα παρέχει 25 IU βιταμίνης D ανά L, ποσότητα η οποία δεν επαρκεί για το βρέφος ως αποκλειστική πηγή βιταμίνης D. Η Αμερικάνικη Ακαδημία Παιδιατρικής συνιστά όλα τα βρέφη που θηλάζουν αποκλειστικά ή μερικώς να λαμβάνουν συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D της τάξης των 400 IU/ ημέρα.
– Άτομα με μαύρο/σκούρο δέρμα: Τα άτομα με μαύρο ή σκουρόχρωμο δέρμα συνθέτουν λιγότερη βιταμίνη D κατά την έκθεση τους στον ήλιο συγκριτικά με εκείνους που έχουν ανοιχτόχρωμες επιδερμίδες, καθώς τα υψηλά ποσοστά μελανίνης που υπάρχουν στο δέρμα τους εμποδίζει την αποτελεσματική σύνθεση Βιταμίνης D κατά την ηλιακή έκθεση. Μάλιστα, ο κίνδυνος ανεπάρκειας αυξάνεται για εκείνους που ζουν μακριά από τον ισημερινό. Χαρακτηριστικό εύρημα αποτελεί ότι το 42% των Αφρικανών γυναικών στις ΗΠΑ ηλικίας 15-49 χρόνων εμφανίζει ανεπάρκεια σε σύγκριση με το μόλις 4% των Λευκών γυναικών.
– Άτομα 3ης ηλικίας: Οι ηλικιωμένοι χαρακτηρίζονται από μειωμένη ικανότητα σύνθεσης βιταμίνης D όταν εκτίθενται στην UVB ακτινοβολία. Επίσης, είναι πιθανότερο να παραμένουν σε εσωτερικούς χώρους χωρίς να εκτίθενται στον ήλιο και ιδιαίτερα οι ηλικιωμένοι που νοσηλεύονται σε ιδρύματα
– Άτομα με σύνδρομα δυσαπορρόφησης λίπους: Η κυστική ίνωση και η χολόσταση είναι παθολογικές καταστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε διαταραχή της απορρόφησης της διαιτητικής βιταμίνης D.
– Άτομα με φλεγμονώδης νόσο του εντέρου: Άτομα που πάσχουν από φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, όπως τη νόσο Crohn, έχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης ανεπάρκειας βιταμίνης D λόγω δυσαπορρόφησης.
– Άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη/ Αλλεργία στο γάλα αγελάδας: Ο αποκλεισμός του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων έχει θεραπευτική σημασία για τις συγκεκριμένες ομάδες ατόμων, θέτοντάς τους σε κίνδυνο εμφάνισης ανεπάρκειας βιταμίνης D λόγω της αποχής τους από μια ομάδα τροφίμων που αποτελεί πλούσια διαιτητική πηγή της συγκεκριμένης βιταμίνης.
– Άτομα με υψηλό σωματικό βάρος: Η διαιτητική αλλά και η βιοσυντιθέμενη στο δέρμα βιταμίνη D αποθηκεύονται στο λιπώδη ιστό και είναι λιγότερο βιοδιαθέσιμη στα άτομα με μεγάλα αποθέματα σωματικού λίπους. Ταυτόχρονα, έχει παρατηρηθεί ότι τα επίπεδα βιταμίνης D είναι χαμηλά στα παχύσαρκα άτομα, πιθανώς διότι η λιποδιαλυτή αυτή βιταμίνη «παγιδεύεται» στο σωματικό λίπος με αποτέλεσμα να μην είναι πλέον βιοδιαθέσιμη.
– Χορτοφαγία: Οι χορτοφάγοι συχνά ακολουθούν ακραία διαιτητικά σχήματα και απέχουν από την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων και άλλων ζωικής προέλευσης τροφίμων που είναι πλούσιες πηγές βιταμίνης.
– Άτομα με ιδιαίτερο ρουχισμό: Πολλές γυναίκες για θρησκευτικούς και πολιτιστικούς λόγους καλύπτουν όλη την επιφάνεια του δέρματος όταν είναι σε εξωτερικούς χώρους, μειώνοντας σημαντικά την έκθεση στον ήλιο.
– Άτομα με έντονη χρήση Αντηλιακού: Η χρήση αντηλιακού μπορεί να μειώσει την παραγωγή της βιταμίνης D μέχρι και 95%.
– Άτομα που ζουν σε αστικό περιβάλλον: Η αυξανόμενη αστικοποίηση, το φωτοχημικό νέφος των πόλεων και η μη ύπαρξη χώρων πρασίνου για περιπάτους και παιχνίδι θέτει σε κίνδυνο ανεπάρκειας τα άτομα που διαμένουν σε αστικό περιβάλλον. Από τα παρόντα ερευνητικά δεδομένα γίνετε εμφανές ότι απαιτείται λεπτομερής εξέταση του συνόλου των χαρακτηριστικών του ατόμου αλλά και των περιβαλλοντικών συνθηκών στις οποίες ζει, ώστε να προσδιορίσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης ανεπάρκειας Βιταμίνης D, αλλά και την ανάγκη για συμπληρωματική χορήγησή της.
Πηγές
Όλα τα παραπάνω συνηγορούν στην άποψη ότι πέρα από την έκθεση στον ήλιο είναι απαραίτητη και η πρόσληψη βιταμίνης D μέσα από τη διατροφή μας. Η διαιτητική βιταμίνη D απαντάται σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης και ειδικότερα στο συκώτι, στο βοδινό, στο μοσχάρι, στα αυγά, στα γαλακτοκομικά προϊόντα όπως το γάλα, το τυρί και το γιαούρτι, στο βούτυρο και σε κάποια ψάρια όπως η ρέγκα, ο σολομός, ο τόνος και οι σαρδέλες. Επίσης θα τη βρούμε και σε εμπλουτισμένα τρόφιμα, όπως ορισμένες μαργαρίνες, δημητριακά πρωινού και χυμοί.
Συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D
Σε κάθε περίπτωση, είναι χρήσιμο να γίνεται περιοδικός έλεγχος των επιπέδων βιταμίνης D στο αίμα, καθώς σε πολλές περιπτώσεις είναι πιθανό να απαιτείται συμπληρωματική χορήγηση προκειμένου να προληφθούν ή να αντιμετωπιστούν τα συμπτώματα έλλειψης ή ανεπάρκειας. Η συμπληρωματική χορήγηση θα πρέπει να γίνεται υπό την καθοδήγηση των ειδικών. Όσον αφορά τα συμπληρώματα βιταμίνης D είναι σημαντικό αυτά να είναι καλά απορροφήσιμα, για να έχουμε έτσι τη μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα. Τελευταία επιστημονικά δεδομένα δείχνουν η περιοχή με την υψηλότερη δυνατότητα απορρόφησης συστατικών όπως η βιταμίνη D είναι η στοματική κοιλότητα και ιδιαιτέρως το εσωτερικό του μάγουλου ή υπογλώσσια. Για το λόγο αυτό τα πιο σύγχρονα και καλά βιοδιαθέσιμα συμπληρώματα βιταμίνης D είναι υπό μορφή σπρέι τα οποία χορηγούνται ακριβώς σε αυτές τις περιοχές.
Πηγή : x4nutrition.gr
