Οι ποδηλάτες, ιδιαίτερα εκείνοι των μεγάλων αποστάσεων, για να ανταπεξέλθουν στις αυξημένες απαιτήσεις του οργανισμού για ενέργεια κατά την άσκηση ή τον αγώνα, επιστρατεύουν τις βασικές λειτουργίες του και κυρίως το καρδιοαναπνευστικό σύστημα.
Oι απαιτήσεις του οργανισμού για κατανάλωση ενέργειας εξαρτώνται, καταρχήν, από τη φυσική κατάσταση των αθλητών. Για την αξιολόγησή της κρίνεται αναγκαία η πραγματοποίηση εργομετρικών αξιολογήσεων, όπως η μέτρηση της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου (VO2max). Ο όρος μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου (VO2max) είναι ίσως ο πιο διαδεδομένος στον τομέα της εφαρμοσμένης εργοφυσιολογίας και ο πιο κοινά χρησιμοποιούμενος επιστημονικός όρος μεταξύ αθλητών.
Τι είναι η μέτρηση της VO2max και πώς διεξάγεται;
VO2max είναι ο μέγιστος όγκος οξυγόνου που μπορούν να καταναλώσουν οι εργαζόμενοι μυς στη μονάδα του χρόνου και ορίζει το ανώτατο όριο στο οποίο μπορεί να πραγματοποιηθεί άσκηση αντοχής. Η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου μπορεί, ουσιαστικά, να περιγράψει τη μέγιστη καρδιοαναπνευστική λειτουργία και να προβλέψει σε σημαντικό βαθμό τη μέγιστη αερόβια ικανότητα και αντοχή.
Κατά τη μέτρηση της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου, αναλύεται ο εκπνεόμενος και ο εισπνεόμενος αέρας του αθλητή μέσω ενός ειδικού οργάνου, του εργοσπειρομέτρου, μετρώντας μεταβολικές και φυσιολογικές παραμέτρους.
Κατά τη διεξαγωγή της μέτρησης VO2max ο ποδηλάτης τοποθετείται πάνω σε σταθερό ποδηλατοεργόμετρο με την ποδηλατική του ενδυμασία. Ο εργοφυσιολόγος ακολουθεί ένα αυστηρά προκαθορισμένο πρωτόκολλο διαβαθμισμένης αύξησης του φορτίου, με στόχο την εξάντληση του αθλητή. Κατά τη διάρκεια της μέτρησης, αυξάνεται η ισχύς του ποδηλατοεργομέτρου σε τακτά χρονικά διαστήματα. Το τεστ σταματάει όταν ο δοκιμαζόμενος δε μπορεί να ποδηλατήσει άλλο λόγω εξάντλησης.
Τιμές VO2max
Η τιμή της VO2max μπορεί να εκφραστεί σε λίτρα οξυγόνου ανά λεπτό (l/min) ή χιλιοστόλιτρα οξυγόνου ανά λεπτό ανά κιλό σωματικού βάρους (ml•min-1•kg-1). Οι υψηλού επιπέδου αθλητές, ιδιαίτερα στα αγωνίσματα αντοχής, παρουσιάζουν υψηλές τιμές (VO2max), άνω των 60 ml•min-1•kg-1, ενώ οι αθλητές παγκόσμιας κλάσης που αναφέρονται στην επιστημονική βιβλιογραφία ξεπερνούν τις τιμές 80 ml•min-1•kg-1. Για παράδειγμα, σύμφωνα με μια επιστημονική δημοσίευση του εργοφυσιολόγου του επτάκης νικητή του Γύρου Γαλλίας Lance Armstrong, κατά τη διάρκεια του Γύρου Γαλλίας η VO2max του υπολογίσθηκε πάνω από 85 (ml•min-1•kg-1). Ακόμα, ο επί πέντε φορές νικητής του Γύρου Γαλλίας Miguel Indurain είχε VO2max περίπου 88,0 (ml•min-1•kg-1) στο αποκορύφωμά του. Το εύρος τιμών 45 – 60 ml•min-1•kg-1 είναι το πιο συνηθισμένο για άτομα που προπονούνται συστηματικά αλλά δεν ανήκουν στην ελίτ κατηγορία αθλητών. Αντίθετα, οι αντίστοιχες τιμές ατόμων που κάνουν καθιστική ζωή είναι πολύ μειωμένες. Έτσι, η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην απόδοση σε αθλήματα αντοχής και η αύξησή της αποτελεί έναν από τους κυριότερους προπονητικούς στόχους, μιας και βοηθά τους αθλητές να παράγουν το ίδιο έργο με χαμηλότερης έντασης άσκηση. Η αύξηση της τιμής της VO2max κατά 10 – 40 %, λοιπόν, μπορεί να επιτευχθεί με συστηματική και σωστή άσκηση, παρά το γεγονός ότι σχετίζεται με ισχυρά γενετική προδιάθεση.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε πως η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου είναι μια μεταβλητή που πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη σε αγωνίσματα μεγάλης διάρκειας. Η δυνατότητα να αυξηθεί με την προπόνηση αντοχής είναι μία πρόκληση για τους προπονητές και τους αθλητές. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που καθορίζουν την απόδοση σε αγωνίσματα αντοχής, όπως η ποδηλατική οικονομία, το αναερόβιο κατώφλι κ.α., με τους οποίους θα ασχοληθούμε σε μελλοντικά άρθρα. Οφείλουμε, τέλος, να τονίσουμε ότι οι εργομετρικές μετρήσεις κρίνονται απαραίτητες σε αθλητές υψηλού επιπέδου αλλά και σε ερασιτέχνες γιατί προάγουν τη βελτίωση της υγείας, την ευρωστία και κατ’ επέκταση τη μεγιστοποίηση της αθλητικής απόδοσης. Μετά την αξιολόγηση, ο αθλητής έχει πλήρη επίγνωση της φυσικής του κατάστασης και είναι έτοιμος για ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα προπόνησης.
Κώστας Μπάρδης, εργοφυσιολόγος, ειδικός συνεργάτης neadiatrofis.gr
