Είναι μια διαταραχή η οποία δεν έχει αναγνωριστεί ως ξεχωριστή ψυχική διαταραχή όπως οι άλλες δυο , νευρογενής Βουλιμιά και νευρογενής Ανορεξία.
Διαχωρίζεται από τη βουλιμιά γιατί δεν έχει όλα τα γνωρίσματα της ώστε να ενταχθεί σε αυτή .
Τα βασικά χαρακτηριστικά της είναι :
• Εμμονή με το βάρος και το σχήμα του σώματος
• Μόνιμη ενασχόληση με τη τροφή , στην οποία το άτομο καταφεύγει με τη παραμικρή αφορμή
• Λήψη υπερβολικής ποσότητας τροφής , χωρίς να συνοδεύεται από χρήσεις διαφόρων μεθόδων για την αποβολή ή καύση της τροφής που λήφθηκε.
Την υπερφαγία κάποιοι την ονομάζουν καταναγκαστική , εστιάζοντας στην συναισθηματική πίεση που οδηγεί κάποιον στην κατανάλωση τροφής και άλλοι επεισοδιακή , εστιάζοντας στα επεισόδια υπερφαγίας , δηλαδή στις περιπτώσεις που ένα άτομο εκφράζει κρίσεις, στις οποίες καταναλώνει μεγάλες ποσότητες τροφής σε λίγο χρονικό διάστημα .
Στις διατροφικές διαταραχές η τροφή αποκτά ένα συμβολισμό , μια τακτική για να καλυφθεί ένα συναισθηματικό κενό ή για να μεταδοθεί ένα μήνυμα ως συμπεριφορά προς τον εαυτοί μας και τους άλλους .
Τα διαγνωστικά μας κριτήρια American psychiatric association , (dsm-iv-tr) 2000 είναι τα εξής :
• Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας, όπου καταναλώνεται μεγάλη ποσότητα τροφής σε μικρό χρονικό διάστημα .
• Κατά τη διάρκεια αυτών των επεισοδίων υπάρχει μεγάλη αίσθηση απώλειας ελέγχου , το άτομο δηλαδή νιώθει πως δε μπορεί να σταματήσει να τρώει .
• Κατά τη διάρκεια των επεισοδίων συμβαίνουν τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα:
1. Το άτομο τρώει πιο γρήγορα από τον συνηθισμένο ρυθμό
2. Το άτομο τρώει μέχρι να νιώσει δυσφορία
3. Το άτομο τρώει μεγάλες ποσότητες φαγητού χωρίς να πεινάει
4. Το άτομο τρώει μόνο του γιατί νιώθει ντροπή και αμηχανία παρουσία άλλων.
5. Το άτομο νιώθει αηδία για τον εαυτό του και μεγάλες ενοχές
6. Υπάρχει έντονη δυσφορία μετά το επεισόδιο της υπερφαγίας
• Τα επεισόδια υπερφαγίας συμβαίνουν κατά μέσον όρο τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα για 6 μήνες .
• Δεν χρησιμοποιούνται μέθοδοι εκκαθάρισης ή ελέγχου βάρους (έμετοι , υπεργυμναστική)
Αιτιολογία
Τα αίτια που μπορεί να πυροδοτήσουν αυτή τη συμπεριφορά είναι πολλά .
• Όταν βιώνεται μοναξιά και ανία
• Όταν βιώνεται συναισθηματική ένταση η’ άγχος
• Όταν το άτομο σκέφτεται πολύ έντονα το φαγητό κατά τη διάρκεια της ημέρας
• Κατά την κατανάλωση αλκοόλ ( άρση και χαλάρωση των αναστολών )
• Η επιστροφή στο σπίτι μετρά από τους έντονους ρυθμούς , ως μέσο χαλάρωσης .
• Όταν είναι μόνοι τους και νιώθουν ελεύθεροι από τα μάτια και τη κρίση των άλλων
• Η έξοδος με το άτομο του αντίθετου φύλου , η οποία είναι ιδιαίτερα στρεσσογονα ως κατάσταση
• Όταν κάνει δίαιτα και νιώθει ότι στερείται . Με αυτό το τρόπο αντιδρά στον περιορισμό και στα αυστηρά πλαίσια .
• Το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο .
• Όταν υπάρχει κακή οργάνωση του χρόνου ( η αναβλητικότητα , πλήξη )
Ψυχολογικό προφίλ ατόμων που έχουν τέτοια επεισόδια
• Είναι άτομα με δυσκολία στο να αναγνωρίσουν τη συναισθηματική τους κατάσταση και να την εκφράσουν .
• Έχουν κυκλοθυμική συμπεριφορά .
• Ενώ έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, έχουν ταυτόχρονα υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό τους .
• Έντονα παρορμητική συμπεριφορά ή αδυναμία στον έλεγχο των παρορμήσεων
• Υψηλά επίπεδα άγχους και έντασης
• Έντονη ανάγκη να λάβουν άμεση ευχαρίστηση
• Χαμηλή ικανότητα προσαρμογής σε κοινωνικούς κανόνες
• Ενοχοποιούν εύκολα τον εαυτό τους και χρησιμοποιούν τη τροφή ως τιμωρία
• Άτομα που από μικρή ηλικία «χορταίνουν» τις ανάγκες τους με υλικά και όχι συναισθηματικά αγαθά .
Συνέπειες – επιπτώσεις
Αυτή η συναισθηματική ένταση κατά την κατανάλωση της τροφής , επιφέρει μακροπρόθεσμα σύγχυση στο σώμα και φυσικά στον εγκέφαλο, καθώς αποδιοργανώνεται . Με ποιο τρόπο; Το σώμα είναι προγραμματισμένο στο να ρυθμίζει τη πρόσληψη της τροφής ανάλογα με την πείνα και τον κορεσμό. Με αυτά τα ακανόνιστα υπερβατικά επεισόδια απορρυθμίζεται. Και όχι μόνο αυτό : η πρόσληψη τροφής πλέον κάτω από αυτή τη συναισθηματική ένταση αποκτά ένα συμβολισμό που προσπαθεί να μεταδώσει μηνύματα για τη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου και δεν είναι πια ένα μέσο ενεργειακής κάλυψης. Επειδή όμως ο υπερβατικός δεν αποβάλλει τη τροφή, καταλήγει να αυξάνει το σωματικό του βάρους και να έχει έτσι εμφανείς στο σώμα του τις επιπτώσεις του πάθους του . Και φυσικά παχυσαρκία σημαίνει , μειωμένη αντοχή , κόπωση , επιβάρυνση στο μυοσκελετικό του , καρδιακή επιβάρυνση , προβλήματα στο αναπνευστικό , περισσότερη εφίδρωση , ρίσκο για εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη .
Και φυσικά οι συναισθηματικές επιπτώσεις .
Στην αρχή του επεισοδίου ενδέχεται να υπάρχει απόλαυση. Αυτό όμως δεν διαρκεί πολύ, καθώς γρήγορα έρχεται η δυσφορία , η αηδία για το φαγητό αλλά κυρίως για τον εαυτό μας. Στο τέλος κάθε επεισοδίου ακολουθούν οι ενοχές, η ματαίως, η θλίψη, η απογοήτευση! Η συνειδητοποίηση ότι κανένα από τα προβλήματα μου δεν έχει επιλυθεί, αλλά αντιθέτως μπαίνω όλο και πιο μέσα στο λαβύρινθο των συναισθηματικών μου αδιέξοδων.
Αντιμετώπιση:
Απαιτείται η βοήθεια του ατόμου ψυχοθεραπευτικά , και σε συνεργασία με διατροφολόγο.
Από τη Μάγδα Δασκαλάκη, εξελικτική ψυχολόγο, ειδική συνεργάτη neadiatrofis.gr
